Pomponius Laetus to Augustinus Mafeus

**(edition of Sallust's Opera)**

(ed. J. Ramminger, version of 10 Sept. 2005)

The text is based on:

Sallustius, Opera; [Pomponii Laeti editio]. Romae: per Eucharium Silber, 1490. HC 14217*. Copy of the Bibliotheca Gallica (gallica.bnfr.fr, no: N060469, 5.8.2005).

The variants '1495' refer to:

Sallustius, Opera (Comm: Laurentius Valla and Joannes Chrysostomus Soldus). Ed: Pomponius Laetus and Joannes Britannicus. [Venice: Christophorus de Pensis, de Mandello, after 14 Nov. 1495]. Copy of the Bibliotheca Gallica (gallica.bnfr.fr, no: N060729, 5.8.2005)

The text respects the orthography of the source with some exceptions. Proper names and the beginning of sentences have been capitalized, abbreviations expanded. The punctuation has been modernized.

[sig. aii^r]

AVGVSTINO MAFAEO RERVM ROMANARVM THESAVRO POMPONIVS LAETVS.

M. Valerius Probus, unice uetustatis amator, cum animaduertisset ueteres negligi et gloria fraudari, contracta multa exemplaria emendare, distinguere et annotare curauit in eoque se plurimum exercendo laudem non exiguam est adsecutus. Ego tanti uiri exemplo, impar licet doctrina et ingenii dotibus, id ipsum aliqua ex parte facere conatus sum. Eademque uia ingressus et tanta undique asperitate confusus uix tuto pedem figere et e silua egredi potui. Nam cum omnia uolumina corrupta sint, quae ad nostram uenere aetatem, nemo qui se nouit attingere audet. Probatus ille dicendi caracter, quia iam multis seculis materia defuit, et dicendi exercitatio forensis in quandam epidictici generis effigiem uel potius umbram abiit. Non amplius, ut credimus, reditura interiit. Vnde fit ut magistrum aeloquentiae stilum ignoremus, quo ita deprauati sunt codices iam pluribus annis ut non ex sententia inuenias nisi fuerint nimium amantes sui et ex falsa scientiae persuasione molesti, qui se intelligere profiteri uelint. Ea de causa si quid [sig. aii^v] hoc rudi seculo elaboraui, quod minime legentibus satisfaciat [1495 : satisfiet 1490], non me sed tempora lectores accusent, in quibus non emendator modo, sed ne interpres quidem bonus in minimis priscorum sententiis uulgo inueniri potest, quanquam nihil ea re difficilius est. Quis enim nisi mentis inops se omnia tenere confirmet? ideo si glossulas in Virgilium legeris sub titulo meo, oro ne fidem prestes. neque temerarius sum neque audax neque eam expositionem unquam tentaui. ille quisquis est qui falsum epigramma posuit sentiet quid profuerit me tanto mendacio prouocasse. semper eius opinionis fui quod minime ignoras parum his fore laudis qui in aliorum dictis sententias aucupantur. est enim periculosa interpretatio nisi cognitio rerum praecesserit. non tamen inficior esse qui possunt. sed ipse de me loquor, qui conscius meae imbecillitatis rem arduam et nullius honoris non aggredior. Est et perniciosa quorundam labes et macula ut plus in fronte ostendant quam in recessu ualeant. Praeterea multos praecipitat inanis gloriae spes et libros imprimendi facultas multis seculis intermissa [1495, -sse 1490] paulo ante reuocata. Deprauantur incuria quadam codices lucroque potius cuius mortales auidissimi sunt quam emendationi consulitur. adeoque in ea parte peccatur ut [sig. aiii^r] quod existimabatur omnibus esse commodo id praecipue ad linguae romanae iacturam nisi adhibeatur diligentia excogitatum esse uideatur. Etenim abhinc annos tris cum libros Sallustii de coniuratione Catilinae et de bello Iugurtino et conciones quasdam eiusdem librorum qui desiderantur saepius [1495, saepiusque 1490] repeterem, contractis antiquis exemplaribus inuenimus multa esse addita multa praepostere commutata. Scripsit ille plusquam requirebat historia numerose, ut ea obseruatione uelut carminis lege seriem uerborum posteritas tueretur. Sed quis de futuris uitiis aut uirtutibus testari potest? Maiores nostri propter rerum romanarum magnitudinem nunquam existimarunt imperium ita ruiturum, ut ex toto lingua uitiaretur. Fallimur certe nisi putemus aetates omnis uelut hominem consenescere. Emendauimus nihil addendo, detraximus non pauca fide uetustatis admonente. Plerique petierunt a me et prope quottidianis conuiciis eflagitarunt. repugnaui semper et contra meos mores quibusdam sum uisus nimis austerus. peruicit tandem iure contubernalitatis unius comitas. Itaque Ioanni Rhegiensi bibliopolae [Ioanni—bibliopolae: Antonio moretto brixiano bonarum litterarum studioso 1495] — nam is saepius institit — permisi ut impressoribus [suis add. 1495] traderet, cui ante dederam C. Plinii epistolas [cui—epistolas: om. 1495], et sub certa condicione pepigimus, ut interesset qui cognosceret. Homo negociosus et officiosus ita faciendum recoepit. Scio, Augustine, pro tua humanitate et eruditione hoc te probaturum. Nam cum soleas diligentiam praesertim in literis laudare, consilium et institutum meum — nosti enim: sum [nosti—sum: sum enim 1495] uel unus e tuis domesticis qui pro tua ingenuitate liberalitate et officio erga litteratos tuis facultatibus aeque ac meis utor — facile ab omni offensiuncula uindicabis. Vale felicissime.

Last changed: 17 May 2006.